Demir Eksikliği Nedir
Demir, toprakta ve bazı yiyeceklerde bulunan bir mineraldir. Bedenlerimiz demiri yapmamaktadır, bu yüzden onu, yediğimiz yiyeceklerden almak zorundayız. Dolayısıyla bedeniniz onu beslenme yoluyla alamıyorsa bir demir eksikliği olur. Bu, bir çok nedenden ötürü bir problemdir. Fakat en önemli olan şey demirin hemoglobin – tüm bedende oksijeni taşımaya yardımcı olan kırmızı kan hücrelerindeki önemli bir protein – yapması için gerekli olmasıdır. Demir eksikliği kontrol edilmemiş bırakıldığında demir eksikliği anemisine yol açabilir.
Bildiğimiz üzere demir-eksikliği anemisi çok yaygındır, daha çok demir de dahil olmak üzere, diğer temel besleyicilerden fakir modern beslenme alışkanlıkları nedeniyle oluşur. Demir eksikliği anemisi aynı zamanda kan kaybı – bir yaralanma ya da menstruasyon – ya da enflamasyonlu bağırsak hastalıkları ya da sınırlı bir diyet programında olma nedeniyle olabilir. Demir ihtiyacınız hamile olduğunuzda da artar, bu yüzden hamile kadınlarda ya da yeni annelerde bazen yetersiz olur.
Demir eksikliği oldukça farklı birçok semptomlara yol açabilir ve hatta bu durum sıklıkla klasik doktorlar tarafından gözden kaçırılabilir ya da yanlış tanı konmasına neden olabilir. Bu, demirin sadece hücrelere oksijen taşımasına yardım etmesi nedeniyle değil, aynı zamanda, bedendeki kas metabolizması, fiziksel büyüme, nörolojik gelişimler ve hatta farklı hormonların sentezini yöneten çeşitli enzimatik reaksiyonlar da bir rol üstlenir.
Bir başka deyişle, demir olukça önemlidir.
Dolayısıyla bir demir eksikliğinizin olup olmadığını nasıl bilirsiniz? Mayo Kliniğine göre bir demir eksikliğinin tipik semptomları şunlardır:
- Aşırı yorgunluk
- Halsizlik, dayanıksızlık
- Soluk cilt
- Göğüs ağrıları, kalp hızının artması ya da
- Baş ağrısı, baş dönmesi ya da sersemleme
- Soğuk el ve ayaklar
- Enflamasyon ya da dilde ağrı, acılık
- Kolay kırılır tırnaklar
- Buz, kir ya da nişasta gibi besleyici olmayan maddelere karşı doğal olmayan güçlü istek duyma
- İştahın zayıf olması, özellikle demir yetersizliği anemisi olan bebek ve çocuklarda
Bu semptomlar sıklıkla gözden kaçırılabilir çünkü belirsizdir ve aynı zamanda diğer yetersizliklere ve kronik yorgunluk sendromu ve düşük tiroit fonksiyonları gibi sağlık sorunlarına da bağlı olabilir. Fonksiyonel tıp doktorları, birçok doktor gezmiş fakat sağlık sorunlarının kök nedenlerine ulaşılamamış hastalarda demir eksikliğini çoğunlukla ortaya çıkarırlar.
Bir Demir Eksikliğinin Tanısı Nasıl yapılır?
Demir eksikliğinin tanısını koymak tipik olarak çoklu adımları olan bir süreçtir. İlk olarak, fiziksel muayene yapılır ve hastaya tıbbi hikayesi ve mevcut semptomları hakkında sorulur. Tanısal testlere gelindiğinde, çoğunlukla önerilen testler şunlardır:
- Tam bir kan sayımı (CBC): Bu bize kırmızı kan hücre sayısını ve hemoglobin seviyenizi gösterir. Her ikisi de düşük ise, anemik olabilirsiniz.
- Demir kan testi: Bu test kanınızda ne kadar demir olduğunu gösterir fakat hatasız değildir çünkü bu test normal olsa bile, bedeninizin kalanında demir miktarı düşük olabilir
- Ferritin Testi: Ferritin, bedeninizde demirin depolanmasına yardım eden bir proteindir. Eğer düşük ise, bu beden demirinizin de düşük olabildiğinin bir işaretidir.
- Retikülosit Sayımı: Retikülositler genç kırmızı kan hücreleridir ve seviyeleri düşük ise, bu da demirinizin de düşük olduğunun iyi bir işaretidir.
- Periferal Yayma: Bu test, mikroskop altında, olmaları gerekenden daha küçük ya da daha soluk olup olmadıklarını görmek için kırmızı kan hücrelerinize bakar. Eğer öyle iseler bu da demirin düşük olduğunun bir işaretidir.
Tipik olarak, bir tanı, birden fazla test bir yetersizliği gösteriyorsa konur.
Demir eksikliği nasıl düzeltilir
Kötü haber demir eksikliğinin oldukça yaygın olduğudur; iyi haber ise düzeltilmesinin de oldukça kolay olmasıdır. İlk olarak hastalara daha fazla demirden zengin yiyecekler önerilir. Bunlar:
- Yağsız et (organik)
- İstiridye (alerjen olabilir)
- Organik tavuk
- Organik hindi
- Baklagiller
- Organik Tofu
- Fırında patatesler
- Kajular
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler – ıspanak, pazı, kara lahana vs.
- Güçlendirilmiş kahvaltı gevrekleri
- Tam tahıllar
Demiriniz düşük ise, C vitamininden zengin yiyeceklerden de tüketmek önemlidir çünkü C vitamini demirin emilimini arttırır. C vitamini:
- Brokoli
- Greyfurt
- Kiwi
- Yeşik yapraklı sebzeler
- Kavunlar
- Portakal ve mandalinalar
- Biberler
- Çilekler de bulunur.
C vitamini alımınız artmasına rağmen ve demirden zengin yiyecekler demir seviyenizi iyileştirmiyorsa demir preparatı alma konusunda doktorunuza danışabilirsiniz. Demir preparatlarının kullanımı tehlikeli olabileceğinden, uzmanlara danışmadan alınmasını önermiyorum.
Demir sıklıkla gözden kaçırılır fakat ileri derecede önemli bir mineraldir. Demirden zengin yiyecekler tüketmek, C vitamini günlük dozumuzu düzenli olarak almak ve yukarıdaki demir eksikliği semptomlarından herhangi birini deneyimlediğinizde kan demir seviyelerinizi kontrol etmek bize oldukça fazla yarar sağlayacaktır. İyi haber, bir kez düşük olduğu tespit edildiğinde düzeltilmesinin kolay olmasıdır.
Referanslar:
ods.od.nih.gov
mayoclinic.org
eatright.org